AI: 'doe ff m’n afwas overnemen, en niet mijn songwriting please'

“You know what the biggest problem with pushing-all-things-AI is? Wrong direction. I want AI to do my laundry and dishes so that I can do art and writing, not for AI to do my art and writing so that I can do my laundry and dishes.”

 Joanna Maciejewska - @AuthorJMac on X, 29-3-2024

AI is te gek, doodeng, interessant, kannibalistisch, super behulpzaam en alles ertussenin. Artiesten en muzikanten maken zich grote zorgen, omdat hun muziek (zonder toestemming) worden gebruikt om AI te trainen of omdat hun stem wordt gejat, en omdat hiermee een enorme concurrerende markt wordt gecreëerd van AI-gegenereerde muziek. Zoals OpenAI zelf zegt: “..it is impossible to train today’s leading AI without copyrighted materials”.

Van oudsher hebben artiesten en muzikanten technologie als eersten gebruikt en ingezet voor hun werk, denk bijvoorbeeld aan synthesizers en drumcomputers. Maar dat is gebruik van technologie als ‘tool’, als instrument. Bij generatieve AI (GenAI) gaat het om een situatie waarin AI-modellen worden getraind met songs van onze leden, om vervolgens concurrerend materiaal uit te spuwen in een tempo waar geen enkele muzikant tegenop kan werken. Willen we echt dat straks al de inkomsten voor creativiteit uit ‘de keten’ gehaald worden en bij een paar grote tech-bedrijven zoals OpenAI terechtkomen? 

De komst van generatieve AI roept allereerst de vraag op: als AI kunst maakt die onze kunst vervangt, waarom zou je dan makers nog moeten betalen?

Er zijn genoeg redenen om een vergoeding voor artiesten en muzikanten te overwegen. Het zou bijvoorbeeld een compensatie kunnen zijn voor de parasitaire uitholling van de markt door AI. Daarnaast heeft muziek (net als andere kunstvormen) een maatschappelijke functie, door het leveren van kritische reflectie op de samenleving. Dit zal een AI-model waarschijnlijk nooit kunnen vervangen. Ook hebben mensen creatieve behoeften: ze willen spelen, maken, en hebben behoefte aan expressie. We moeten niet denken dat het schrijven van AI-prompts deze creatieve behoefte vervult.

Vervolgens rijst de vraag: wat zijn dan de opties voor vergoedingen voor makers in een wereld van generatieve AI? Er zijn verschillende vergoedingsmodellen denkbaar. 

Zo is er allereerst de ‘opt-out’. In recente wetgeving is deze mogelijkheid toegepast voor tekst- en datamining (precies datgene wat gebeurt bij het trainen van AI-modellen). Dit betekent dat je als maker kan zeggen: ‘Ik wil niet dat mijn werken gebruikt worden om AI-modellen te trainen’. BumaStemra heeft deze opt-out inmiddels geregeld, evenals enkele andere CBO’s wereldwijd. Het idee achter deze ‘opt-out’ is dat AI-modellen die willen trainen op auteursrechtelijk beschermd materiaal hiervoor een licentie zullen moeten aanvragen bij de Buma’s van de wereld, en dus moeten onderhandelen over een tarief.

Het moeilijke is dat het naar verwachting om een relatief laag bedrag zal gaan, wat vervolgens lastig te verdelen is onder auteurs. Bovendien bestaat deze opt-out nu in de EU, maar in andere landen is het nog onduidelijk (bv. de VS) en in weer andere landen bestaat deze opt-out helemaal niet (Japan/Zuid-Korea). En als er niet wereldwijd één lijn getrokken wordt zal er weinig veranderen, want AI-bedrijven zullen dan snel verhuizen naar plekken waar het vestigingsklimaat voor hen juridisch veilig is.

Een tweede mogelijke route is het invoeren van een heffing over AI-gegenereerde werken. Dit idee is nog niet volledig uitgedacht, maar gaat uit van de stelling dat AI-gegenereerde werken nu ‘gratis’ concurreren met onze werken. Dat is een vorm van oneerlijke concurrentie die voorkomen kan worden door een heffing in te voeren op deze AI-gegenereerde werken, zodat het speelveld weer iets gelijkgetrokken wordt. Een voorbeeld: nu is het wel erg makkelijk om een AI-model gratis een werk te laten maken voor onder een filmpje, in plaats van een componist daarvoor te vragen en te betalen. Deze heffing wordt dan verdeeld over auteursrechthebbenden, ter compensatie voor het gebruik van hun muziek bij het trainen van AI-modellen. Ook hier is de vraag of het wel om veel geld zal gaan, en hoe het geld dan verdeeld moet worden. Voordeel van deze oplossing is wel dat het makkelijk wereldwijd in te voeren is.

Naast deze twee denkrichtingen voor een vergoeding voor het gebruik van auteursrechtelijk beschermde werken bij AI-input is het ook van belang om naar technologie te kijken, want wetgeving op zichzelf gaat niet voldoende zijn.

We zien bijvoorbeeld bij graphic design al dat er een tool als Nightshade is, die voorkomt dat je design zomaar wordt gescraped om AI te trainen, een soort digitaal watermerk dus. Ook bij muziek zal dit soort technologie nodig zijn, of bijvoorbeeld een watermerk dat aangeeft als iets gemaakt is door AI, om ervoor te zorgen dat artiesten niet zomaar hun livelihood zien verdwijnen in AI-modellen. Daarnaast is natuurlijk de vraag of (AI)-technologie er ook voor gaat zorgen dat duidelijk wordt welke werken gebruikt zijn tijdens de training, om zo te kunnen bepalen in welke mate en verhouding eventuele inkomsten verdeeld moeten gaan worden.

AI als tool is briljant, en wordt al op vele vlakken toegepast. Maar AI die zelf songs maakt die concurreren met door-mensen-gemaakte songs, waarbij de AI in kwestie getraind is (zonder toestemming) op ‘onze’ songs moeten we niet zomaar accepteren als een voldongen feit. Als beleid uitblijft wordt een handjevol techbedrijven alleen maar rijker, ten koste van de creatieve sector. Het is aan ons als samenleving en politiek om daar paal en perk aan te stellen en te werken aan beleid en wetgeving, en te zorgen voor een vergoeding voor muziek en kunst in het geval van AI.

We staan met z’n allen voor innovatie en de kansen die AI ons biedt, deze nieuwe mogelijkheden zullen op veel vlakken ons leven vergemakkelijken en AI als tool die ons ondersteunt is fantastisch. Dit betekent dat we ons als samenleving dus moeten aanpassen, zowel beleidsmakers als de creatieve sector, want de AI-geest gaat echt niet meer terug in de fles. Maar dat vraagt ook dat we met z’n allen gaan staan voor een wereld waarin we muziek en kunst waarderen, en de rol en waarde hiervan inzien. We moeten goed beseffen dat er waarde zit in door-mensen-gemaakte kunst. Daarom moeten we pal staan voor een vergoeding voor kunstenaars in het geval van AI-gegenereerde werken die concurreren, er moet duidelijke toestemming (of geen toestemming) komen van die kunstenaars voor het gebruik van hun werken in het geval van AI-training, en er moet een verplichting komen voor het vermelden wanneer AI is gebruikt om iets te maken.

Wij zitten vanuit BAM! Popauteurs o.a. in werkgroepen van BumaStemra en ECSA (European Composers and Songwriters Alliance) over dit onderwerp, en blijven in gesprekken met beleidsmakers benadrukken dat muzikanten en componisten graag met AI werken maar wel een eerlijke vergoeding verwachten wanneer hun werken worden gebruikt om AI-modellen te trainen.

Op 25 september organiseren we een workshop avond over AI, je kunt je aanmelden via onze social media kanalen of via de link in de nieuwsbrief. Meer informatie volgt snel!